Vroeger werden veel zogenoemde “ouderlijke boedelverdeling”-testamenten gemaakt, waarbij kort gezegd na overlijden alle bezittingen uit de erfenis naar de langstlevende echtgenoot gaan. In deze blog wordt dit type testament uitgelegd en wordt ingegaan op de vraag wanneer het aanpassen van deze testamenten gewenst is. Omdat de rente over de erfdelen van de kinderen van invloed is op de erfbelasting, wordt ook daaraan aandacht besteed.
Ouderlijke boedelverdeling-testament
In 2003 is het erfrecht veranderd. Vóór 2003 maakten veel mensen met kinderen een zogenaamde ‘ouderlijke boedelverdeling’-testament. Hoewel dit soort testamenten nu niet meer kunnen worden gemaakt, is een vóór 2003 gemaakte ouderlijke boedelverdeling – ook onder het huidige erfrecht – wel geldig.
De ouderlijke boedelverdeling is een testamentvorm waarbij de langstlevende ouder zoveel mogelijk verzorgd en beschermd kan achterblijven. Met een ouderlijke boedelverdeling wordt geregeld dat de langstlevende ouder alle bezittingen krijgt. Daar staat tegenover dat de langstlevende ouder alle schulden van de overleden ouder moet betalen. De kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een geldbedrag (ter grootte van hun erfdeel). Dit geldbedrag hoeft de langstlevende ouder niet meteen aan de kinderen te betalen. In het testament is vaak geregeld dat de kinderen het geldbedrag (hun erfdeel) pas krijgen bij het overlijden van de langstlevende ouder.
Kinderen krijgen rente tijdens het wachten op hun erfdeel
Omdat de kinderen door de ouderlijke boedelverdeling op het geldbedrag/erfdeel moeten wachten totdat de langstlevende ouder is overleden, is in het testament ook vaak geregeld dat dit geldbedrag (ook ‘geldvordering’ genoemd) – waarop een kind recht heeft – ieder jaar verhoogd moet worden met rente. Dit kan in de ouderlijke boedelverdeling op verschillende manieren zijn omschreven, zoals ‘een rente gelijk aan de spaarrente bij de Postbank’, ‘de wettelijke rente’, of een vaste rente (bijvoorbeeld 8%). Vaak is hierbij bepaald dat net als het erfdeel, ook de te betalen rente pas uitbetaald wordt bij het overlijden van de langstlevende ouder. Meestal is het bovendien een enkelvoudige rente. Dat betekent dat over die rente geen rente wordt berekend (dit is bij zogeheten samengestelde rente wel het geval). De rente is fiscaal heel belangrijk, omdat de rente voor de erfbelasting grote gevolgen kan hebben!
Hoogte van de rente bepaalt de hoogte van de erfbelasting!
In de fiscale wetgeving (de Successiewet) is geregeld dat over de waarde van een erfdeel in beginsel erfbelasting moet worden betaald.
Voor- en nadeel van de rente
Het nadeel van de rente kan zijn dat meer erfbelasting moet worden betaald bij het overlijden van de eerste ouder. De rente kan ook een voordeel hebben: hoe hoger het geldbedrag van het kind door de rente wordt, hoe minder erfbelasting de kinderen bij het overlijden van de langstlevende ouder moeten betalen. De erfbelasting moet dan namelijk worden betaald over het bedrag dat van de bezittingen van de langstlevende ouder over is na het betalen van de geldbedragen aan de kinderen. Als de geldbedragen van de kinderen door de ‘oprenting’ heel groot zijn, blijft een kleiner bedrag over waarover de erfbelasting moet worden betaald.
In verband met dit effect van de rente op de hoogte van de te betalen erfbelasting, kan het verstandig zijn om in het testament een flexibele rentebepaling op te nemen. Hierna wordt dit verder uitgelegd.
Mogelijkheden om erfbelasting te besparen in een oud testament: een flexibele rentebepaling
Het is mogelijk om in het testament de rente ‘flexibel’ te maken. In een ouderlijke boedelverdeling kan namelijk worden geregeld dat geen rente over de geldbedragen van de kinderen hoeft te worden betaald, tenzij de langstlevende ouder hierover iets anders beslist. Door de rentebepaling flexibel te maken, kan de langstlevende ouder op het moment van het overlijden van de eerste ouder zélf kiezen wat handig is; nu meer erfbelasting betalen of straks (bij het overlijden van de langstlevende). Volgens de wet mag je deze keuze maken als deze mogelijkheid in het testament is opgenomen en bovendien moet dit binnen de acht maanden na het overlijden (dit houdt verband met de termijn die geldt voor het doen van aangifte voor de erfbelasting).
Als een flexibele renteclausule nog niet in het testament is opgenomen, zou dit nog kunnen worden aangepast!
Is het mogelijk om een ouderlijke boedelverdeling aan te passen?
Een ouderlijke boedelverdeling kan sinds de wetswijziging uit 2003 niet meer worden gemaakt. Het is wel mogelijk om een testament met daarin een ouderlijke boedelverdeling op bepaalde punten te wijzigen, bijvoorbeeld door de rentebepaling flexibel te maken. Maar soms is het ook verstandig of zelfs verstandiger om een heel nieuw testament te maken, gebaseerd op de huidige wet.
Tip
Laat uw oude testament controleren door uw notaris. Hij kan u adviseren over de mogelijkheden om uw testament aan te passen (waarmee u mogelijk erfbelasting kunt besparen) of een geheel nieuw testament voor u opstellen.
Dit artikel is ontleend aan Met Recht Geregeld (www.metrechtgeregeld.nl), product van FBN Juristen.