Op dit moment ligt het in december 2018 ingediende wetsvoorstel van de Wet transparantie maatschappelijke organisaties (hierna: Wetsvoorstel) ter consultatie. De minister voor Rechtsbescherming wil met deze wet het financieel-economisch misbruik door stichtingen en verenigingen tegengaan, of, zoals de Memorie van Toelichting het omschrijft: “voorkomen dat de financiering van maatschappelijke organisaties gepaard gaat met onwenselijke beïnvloeding en misbruik van de vrijheid die hier in Nederland geldt”.
Onder het begrip ‘maatschappelijke organisaties’ in de zin van het Wetsvoorstel vallen stichtingen, verenigingen, kerkgenootschappen en daarmee vergelijkbare buitenlandse entiteiten die duurzaam in Nederland activiteiten uitoefenen. Indien zo’n maatschappelijke organisatie een donatie ontvangt van meer dan 15.000 euro, verplicht het Wetsvoorstel dat deze donatie openbaar gemaakt wordt. Bij deze publicatie moet informatie over de naam en woonplaats van de donateur, de datum van ontvangst en de hoogte van de donatie worden meegestuurd. Het Wetsvoorstel beoogt hiermee meer inzicht te geven in de herkomst van grote donaties.
Daarnaast bevat het Wetsvoorstel een verplichting voor stichtingen omtrent het openbaar maken van financiële gegevens. Het gaat dan om stichtingen die op grond van huidige wet- en regelgeving niet verplicht zijn om een jaarrekening of iets soortgelijks te publiceren. Commerciële stichtingen en semipublieke stichtingen zijn voorbeelden van organisaties die bij de openbaarmakingsregeling buiten beschouwing blijven, omdat zij reeds onder een dergelijk jaarrekeningenrecht vallen.
Momenteel zijn stichtingen verplicht om een balans en een staat van baten en lasten op te maken, maar van openbaarmaking van deze gegevens is nog geen sprake. Het Wetsvoorstel heeft de bedoeling dat stichtingen hun financiële gegevens openbaar maken door middel van deponering bij het handelsregister. Omdat deze regeling veel ‘onschuldige’ stichtingen zal raken, bevat het Wetsvoorstel een mogelijkheid om stichtingen die minder kwetsbaar worden geacht voor misbruik vrij te stellen van de openbaarmakingsverplichting door middel van een algemene maatregel van bestuur. Hoe deze vrijstelling er precies uit zal zien is nog niet duidelijk. De wetgever heeft bij de consultatie de mogelijkheid geopend om input te geven over de objectieve criteria die eventueel gehanteerd kunnen worden.
De consultatietermijn van het Wetsvoorstel eindigt op 22 februari 2019. Hoelang het daarna nog duurt voordat de wet in werking zal treden, is nog niet duidelijk. Het Wetsvoorstel laat ons wel weten dat donaties die voor de inwerkingtreding zijn gedaan in elk geval niet onder de reikwijdte vallen. Voorlopig zal er voor bestuurders van stichtingen en verenigingen dus nog niet veel veranderen, maar het kan zeker geen kwaad om de voortgang van het Wetsvoorstel goed in de gaten te houden.