In mijn testament wil ik bepalingen over euthanasie en belangrijke (medische) beslissingen opnemen. Kan dat?
In een testament kunt u alleen zaken regelen voor na uw overlijden. Maar wat nu als u al tijdens uw leven de regie kwijtraakt? Voor situaties waarin u – bijvoorbeeld door geestelijke achteruitgang – al tijdens uw leven uw belangen niet meer kunt behartigen, kunt u een zogenoemd ‘levenstestament’ maken. Anders dan de naam doet vermoeden, is het levenstestament géén testament. Het is een apart document, waarin u een of meerdere personen als gevolmachtigde aanwijst om namens u te handelen, wanneer u dit tijdens uw leven zelf niet meer kunt of wilt.
In dit bericht wordt uitgelegd wat een levenstestament is en waarom het belangrijk is om een levenstestament te maken. In een levenstestament kunnen ook medische wensen worden vastgelegd, zoals een behandelverbod of een euthanasieverklaring. Het advies is om medische wensen regelmatig met de huisarts of behandeld arts te bespreken.
Een levenstestament is een document waarin u vastlegt op welke wijze uw persoonlijke en/of financiële belangen moeten worden behartigd als u dit zelf niet meer kunt of wilt. Bijvoorbeeld door een (tijdelijke) opname in een ziekenhuis, een coma of door een (blijvende) ziekte als dementie.
Het levenstestament wordt bij voorkeur vastgelegd in een notariële akte. Door de notariële akte bestaat zekerheid over de identiteit van degene die het levenstestament maakt. Daarnaast biedt de notariële akte door de handtekening van de notaris zekerheid over de datum waarop het levenstestament is gemaakt en ook over het feit dat degene die het levenstestament heeft gemaakt op het moment van het ondertekenen van het document ‘helder van geest’ is. De notaris heeft namelijk de plicht om dit te controleren. Dit ‘helder van geest’ zijn wordt ook wel ‘wilsbekwaam’ genoemd. Bovendien kan de akte door de notaris worden geregistreerd in een centraal register (het centraal levenstestamentenregister), waardoor bekend is of iemand een levenstestament heeft opgesteld en bij welke notaris dit levenstestament zich bevindt.
Waarom een levenstestament?
Met een levenstestament kunt u de regie over uw leven in eigen hand houden. U kunt zelf bepalen wie als uw vertrouwenspersoon/gevolmachtigde moet optreden en u kunt aan deze persoon ook concrete instructies en opdrachten meegeven.
Als iemand niet meer in staat is zijn belangen te behartigen en géén levenstestament heeft gemaakt, is het vaak nodig dat de rechter een bewindvoerder, mentor of curator benoemt. Een bewindvoerder, mentor of curator kan dan deze persoon vertegenwoordigen bij belangrijke beslissingen, zoals bijvoorbeeld de verkoop van een woning, het doen van een schenking of medische beslissingen.
Een bewindvoerder kan beslissingen nemen over vermogen. Een mentor beslist over persoonlijke belangen, zoals de verzorging en de verpleging van de betrokkene. Wanneer een bewind en/of mentorschap niet volstaan, kan een curator worden benoemd. Een curator kan zowel beslissingen over het vermogen nemen, alsmede persoonlijke beslissingen (zoals beslissingen over de verzorging, verpleging of behandeling van de betrokkene).
De personen die door de rechter worden benoemd als bewindvoerder, mentor of curator kunnen personen zijn waarmee de betrokkene geen of weinig affiniteit heeft. Bovendien is voor bepaalde, belangrijke handelingen (als deze door een vertegenwoordiger worden verricht) voorafgaande rechterlijke goedkeuring nodig.
Voorbeeld
Albert heeft de ziekte Alzheimer en is daardoor ‘wilsonbekwaam’. Hij heeft nooit een levenstestament opgesteld. Omdat Albert in een verpleegtehuis wordt opgenomen, wil zijn vriendin en levenspartner Bertha – met wie Albert samenwoont – zijn woning verkopen. Albert kan zijn woning niet zelf verkopen, omdat hij wilsonbekwaam is. Er zal een bewindvoerder of curator door de rechter moeten worden benoemd. Het kan zijn dat de rechter Bertha tot bewindvoerder benoemt, maar hiertoe is hij niet verplicht. De rechter kan – om bepaalde redenen – bijvoorbeeld ook Alberts broer of een professionele bewindvoerder tot bewindvoerder benoemen. Bovendien zal de rechter de koopovereenkomst waarbij de woning wordt verkocht moeten goedkeuren. Indien Bertha vervolgens een deel van de overwaarde van de woning aan zichzelf wil schenken – om zo bijvoorbeeld, voor het geval zij van Albert erft, erfbelasting te besparen – zal de rechter dit normaal gesproken niet toestaan. De schenkingen zijn namelijk niet in het belang van Albert.
Al deze rechterlijke ‘inmengingen’ waren niet nodig geweest als Albert – toen hij nog wilsbekwaam was – een levenstestament had opgesteld, waarin hij Bertha als zijn gevolmachtigde had aangewezen.
Een levenstestament bevat één of meerdere volmachten/opdrachten en instructies aan de gevolmachtigde, op grond waarvan de gevolmachtigde zelfstandig de financiën kan regelen van degene die hem in het levenstestament de volmacht/opdracht verleent. Ook persoonlijke wensen kunnen in een levenstestament worden opgenomen. Verder kunnen in een levenstestament wensen ten aanzien van medische behandelingen worden vastgelegd, en kan worden aangeven wie eventueel later tot curator, bewindvoerder en/of mentor moet worden benoemd, indien een van deze wettelijke beschermingsmaatregelen toch – ondanks het levenstestament – nodig mocht blijken te zijn.
Uiteraard is het bij ondernemers van belang dat er daarnaast een regeling wordt getroffen voor de situatie dat de ondernemer – al dan niet tijdelijk – niet meer in staat is zijn belangen en daarmee ook de belangen van zijn onderneming, te behartigen. Ook hierin kan het levenstestament voorzien.
In een levenstestament kan een ondernemer bijvoorbeeld onder meer volmacht geven voor:
- de dagelijkse gang van zaken binnen de onderneming;
- het geven van uitvoering aan bestaande overeenkomsten;
- het verrichten van handelingen die niet kunnen worden uitgesteld, zoals het betalen van facturen.
Verschil tussen een testament en een levenstestament
In een testament worden regelingen getroffen die pas werken nadat u bent overleden. Een levenstestament bevat regelingen die juist werken tijdens uw leven.
Medische wensen
In een levenstestament kunnen ook medische wensen (ofwel ‘medische wilsverklaringen’) worden vastgelegd. Hierbij kan worden gedacht aan een behandelverbod, behandelverzoek, donorregistratie of een euthanasieverklaring.
Artsen moeten zich houden aan behandelverboden van patiënten, aangezien voor het uitvoeren van een behandelingsovereenkomst de voorafgaande toestemming van de patiënt is vereist. De overige medische wensen (waaronder ook de ‘euthanasieverklaring’ of beter gezegd: ‘het euthanasieverzoek’) zijn slechts verzoeken aan een arts. In het levenstestament kunt u vastleggen welke (medische) behandelingen u niet wilt ondergaan of onder welke voorwaarden.
Het is verstandig om regelmatig de wilsverklaringen te bespreken met de huisarts/behandelend arts en met naasten, zodat deze personen er (blijvend) van overtuigd zijn dat de in de wilsverklaringen vastgelegde wensen onveranderd zijn.
Samenvatting en tip
Heeft u uw zaken goed geregeld in het geval u onverwacht de regie over uw leven kwijtraakt door een (tijdelijke) opname in een ziekenhuis, een coma of bijvoorbeeld (blijvende) ziekte als dementie? Wie neemt dan (tijdelijk) beslissingen die niet kunnen worden uitgesteld? En als u ondernemer bent, wie vertrouwt u het toe om uw rol (tijdelijk) over te nemen en bijvoorbeeld de betalingen te doen?
Dit kunt u regelen in een levenstestament, waarin u nu alvast bepaalt wie uw zaken mag regelen als u dit niet meer kunt. Een vertrouwenspersoon kan dan uw financiële en persoonlijke belangen behartigen. Het is aan te raden om een levenstestament vast te leggen in een notariële akte.
Laat u over de mogelijkheden van het levenstestament adviseren door uw notaris of adviseur.
Dit artikel is ontleend aan Met Recht Geregeld (www.metrechtgeregeld.nl), product van FBN Juristen.