In een levenstestament verleent de levenstestateur een (algemene) volmacht aan een door hem aangewezen persoon om vertegenwoordigd te worden wanneer hij niet meer in staat is om zelf bepaalde zaken te regelen. De volmacht kan door de gevolmachtigde gebruikt worden om bijvoorbeeld de bankzaken van de levenstestateur te regelen of namens hem een erfenis te aanvaarden of te verwerpen.
De volmacht kan ook gelden voor de vertegenwoordiging van de levenstestateur binnen rechtspersonen, zoals een B.V. of een N.V. Indien de levenstestateur aandeelhouder, bestuurder of commissaris is van een vennootschap kan hij zich, wanneer hij daar zelf niet meer toe in staat is, laten vertegenwoordigen door de gevolmachtigde. Een volmacht krachtens levenstestament kan daarmee leiden tot verregaande bevoegdheden voor de gevolmachtigde. Een terechte vraag is dan ook hoe ver de volmacht strekt. Is het wenselijk dat de gevolmachtigde vergaderingen van aandeelhouders bijwoont, stemrecht uitoefent of zelfs bestuurders van een vennootschap ontslaat en mag een gevolmachtigde bestuursbesluiten nemen en de vennootschap vertegenwoordigen?
Levenstestament en de aandeelhouder van een B.V. of N.V.
De vertegenwoordiging van een aandeelhouder door een gevolmachtigde in een aandeelhoudersvergadering is niets vreemds. De wetgever heeft immers bepaald dat een aandeelhouder een volmacht mag geven om zich te laten vertegenwoordigen op een algemene vergadering en om stemrecht uit te oefenen. Een argument om terughoudend te zijn bij het verstrekken van een algemene volmacht in de hoedanigheid van aandeelhouder, zou kunnen zijn dat er bij het verstrekken van een volmacht sprake is van een overdracht van het stemrecht, wat juridisch niet mogelijk is. Een tegenargument hierop zou kunnen zijn dat het stemrecht niet permanent wordt overgedragen, omdat de gevolmachtigde het stemrecht bij beëindiging van de volmacht verliest. Beëindiging vindt bijvoorbeeld plaats bij herroeping van de volmacht of overlijden van de levenstestateur.
Een ander bezwaar tegen vertegenwoordiging van een aandeelhouder krachtens levenstestament is dat een (algemene) volmacht in strijd zou zijn met de vennootschappelijke orde, omdat een volmacht alleen mogelijk is voor concrete situaties. Het levenstestament verleent juist een algemene volmacht voor het geval de levenstestateur niet meer in staat is om zijn wil te bepalen, en dus ook niet in staat is om een specifieke volmacht voor een bepaalde vergadering of een bepaald besluit te verlenen. Er lijkt daarom geen strijd te zijn met de vennootschappelijke orde.
In de literatuur wordt er daarom over het algemeen van uitgegaan dat er geen bezwaar is tegen vertegenwoordiging van een aandeelhouder krachtens een levenstestament.
Levenstestament en de bestuurder en/of commissaris van een B.V. of N.V.
Tenzij er sprake is van het structuurregime, worden bestuurders en commissarissen benoemd door de aandeelhouders van de vennootschap. Vertegenwoordiging van een bestuurder of commissaris door een gevolmachtigde krachtens levenstestament lijkt daarom in te gaan tegen het persoonlijke karakter van een bestuurder of commissaris en zijn benoeming. De bestuurder heeft persoonlijk de plicht om bestuursvergaderingen bij te wonen en bestuursbesluiten te nemen. De bestuurder en commissaris zijn bovendien persoonlijk benoemd, waardoor het verlenen van een volmacht ingaat tegen de benoemingsbevoegdheid van de aandeelhoudersvergadering. De statuten kunnen voor bestuurders en/of commissarissen bovendien eisen bevatten, waaraan een bestuurder en/of een commissaris dient te voldoen. De gevolmachtigde van de bestuurder en/of commissaris krachtens levenstestament zal waarschijnlijk niet voldoen aan deze eisen. Het is daarom vaak niet wenselijk dat de door de aandeelhouders benoemde bestuurder of commissaris een ander kan aanwijzen die hem langdurig vertegenwoordigt.
Het is bovendien verplicht om in de statuten een beletregeling op te nemen, waarin wordt geanticipeerd op gevallen waarin een bestuurder of commissaris zijn taak niet kan vervullen. Tevens kunnen in de statuten situaties worden omschreven, wanneer er sprake is van belet. De situatie dat een bestuurder of commissaris niet meer in staat is om zijn wil te bepalen, kan een beletsituatie zijn. Wanneer het levenstestament en de beletregeling niet overeenstemmen, kan dit tot frictie leiden. Vertegenwoordiging van een bestuurder of commissaris door een gevolmachtigde krachtens levenstestament is daarom niet in alle gevallen een goede optie. Het advies is om gebruik te maken van de vennootschapsrechtelijke ‘tool’ voor het aanwijzen van andere bestuurders of commissarissen in geval van belet.
De vraag is wanneer een levenstestament wel een handig middel kan zijn, binnen het vennootschapsrecht. Dat is onder andere het geval wanneer de levenstestateur enig bestuurder en enig aandeelhouder is. Alleen de levenstestateur kan de vennootschap vertegenwoordigen en hij is ook degene die de bestuurders benoemt. Een volmacht gaat dan niet in tegen de benoemingsbevoegdheid van de aandeelhouders. Ook wanneer het levenstestament slechts ziet in een tijdelijke oplossing en de volmacht terughoudend wordt uitgeoefend, kan vertegenwoordiging van een bestuurder of commissaris krachtens levenstestament een geschikt middel zijn. Het is daarom zaak om kritisch te kijken naar de bevoegdheden van de bestuurder of de commissaris. Bovendien dient de statutaire beletregeling van de vennootschap in ogenschouw genomen te worden, om daarmee een passend levenstestament voor de bestuurder of commissaris op te stellen, zonder dat deze ingaat tegen het belang van de vennootschap.
Meer informatie over een levenstestament? Neem contact op met Everest Notariaat, [email protected]